ΣΤΑ ΟΡΗ ΣΤ' ΑΓΡΙΑ ΒΟΥΝΑ (Μέρος Α)

Προηγήθηκε απαιτητικό τηλεφώνημα του Λευτεράκη: "Μπαγάσα Συντ, τώρα που ήρθε η άνοιξη, που 'ρθε το καλοκαίρι και τα λουλούδια ανθίζουν, είναι υποχρέωσή σου να με οδηγήσεις στα κρυφά μονοπάτια των παρυφών του Υμηττού και να με μυήσεις στα απόκρυφα των αποκρύφων μυστικών", είπε χαρωπά.
Κοίταξα από το παράθυρο, ωραία μέρα είχε, είχαν φύγει οι άθλιες βροχές που μας ταλαιπώρησαν τελευταία, επομένως δεν ήταν άσχημη ιδέα ένας μικρός περίπατος... Φυσικά, δεν επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί αυτοκίνητο. Με τα πόδια θα κάναμε την προσέγγιση. Ναι μεν ο Λευτεράκης έχει αμάξι, αλλά μαζί μου δεν το χρησιμοποιεί και πολύ.

Το ραντεβού δόθηκε έξω από την είσοδο του νεκροταφείου Βύρωνα. Δεν ξέρω για ποιό λόγο, αλλά από τότε που -για οικογενειακούς λόγους- απέκτησα νταραβέρια με το νεκροταφείο του Βύρωνα, το θεωρώ ως ειδυλλιακό τόπο συνάντησης, συνάντησης τόσο με προσφιλείς νεκρούς όσο και με προσφιλείς ζωντανούς.

Συνήθως τα νεκροταφεία είναι στην πιο χάλια, στην πιο υποβαθμισμένη περιοχή μιας πόλης. Όμως αυτό εδώ είναι εξαίρεση. Δεν ξέρω πως την πάτησαν οι χωροθέτες που επέλεξαν τον τόπο για να φτιάξουν νεκροταφείο, αλλά κατάφεραν να το φτιάξουν σε περιοχή-φιλέτο. "Εν τόπω χλοερώ, εν τόπω αναψύξεως", που λένε. Περιοχή βουτηγμένη στο πράσινο.

Αντίθετα, υπάρχουν μεγάλα, κεντρικά και πυκνοκατοικημένα κομμάτια του Βύρωνα, όπου κάνεις κρα να βρεις μια αξιοπρεπή πλατεία, και όταν τη βρεις διαπιστώνεις πως μετά βίας διαθέτει καμιά δεκαπενταριά δεντράκια. Πρόκειται για ζωντανή απόδειξη του "πόσο άτιμο πράμα είναι ο καπιταλισμός": Στην παρούσα ζωή όπου και έχεις ζωτική ανάγκη για δροσιά και οξυγόνο, σου παρέχει μόνο τσιμέντο και άχαρα σπίτια κλουβιά, για τα οποία πληρώνεις τα κέρατά σου... Αλλά στην επόμενη ζωή, που χρειάζεσαι απλά δυο τετραγωνικά χώμα, ο καπιταλισμός σε σενιάρει, σε στέλνει τζάμπα διακοπές στο δάσος!!! Εκτός πια κι αν προλάβεις να παρανομήσεις και γίνεις ψιλοκαταπατητής... Σε μια τέτοια περίπτωση, αν δε σε κάνουν τσακωτό, ίσως καταφέρεις να ζήσεις υποφερτά και στην παρούσα ζωή...

Ζόρικη περίπτωση ο Βύρωνας. Μέχρι περίπου τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, το σχέδιο πόλεως έφτανε ως την οδό Υμηττού στο Παγκράτι, και από εκεί και πάνω επακολουθούσε το χάος. Κάτι σταύλοι, κάτι βοσκοτόπια, κάτι ρεματιές, κάτι χειμαδιά, και τέτοια πράγματα. Ώσπου πλακώσανε οι πρόσφυγες από τη Μικρασία. Κάπου έπρεπε να βολευτούν και αυτοί.

Για να τους τοποθετήσουν όλους μαζί, ούτε λόγος: Θα συνεργαζόντουσαν μεταξύ τους και θα αποκτούσαν ισχύ εν τη ενώσει, ενώ ο σκοπός του παιχνιδιού ήταν να προλεταριοποιηθούν και να αποτελέσουν φτηνά εργατικά χέρια. Τους χώρισαν λοιπόν, λίγους εδώ, λίγους εκεί... Σε μερικούς έλαχε να μείνουν στο Βύρωνα.
Βέβαια ο Βύρωνας δεν λεγόταν Βύρωνας τότε. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η περιοχή είχε άλλο, σαφές και συγκεκριμένο όνομα: Ήταν μια περιοχή αβάπτιστη, θα λέγαμε, που της είχαν κολλήσει μερικές δεκάδες παρατσούκλια, αλλά όνομα δεν είχε.

Ώσπου κάποια στιγμή, 1926 ή ίσως 1928, το κράτος εόρτασε τα 100 χρόνια από το θάνατο του λόρδου Βύρωνα, και αποφάσισε να δώσει το όνομα του λόρδου στον (εν τω μεταξύ δημιουργηθέντα) συνοικισμό-τενεκεδούπολη των προσφύγων.
Υποτιμητικό για τον Λόρδο, αλλά θα τόνωνε το ηθικό των προσφύγων, ενδεχομένως, κάνοντάς τους να νιώσουν σαν λόρδοι της τενεκεδούπολης.

Στο συνοικισμό του Λόρδου Βύρωνα, λοιπόν, έχουμε, ιστορικά, το εξής πρωτοποριακό γεγονός:
Εδώ λειτούργησε το πρώτο (και ίσως μοναδικό) αποδεδειγμένα υπαρκτό κρυφό σχολειό!!! Βέβαια, λειτούργησε μετά την τουρκοκρατία, αλλά αυτό δε λέει τίποτα...

Η υπόθεση έχει κάπως έτσι:
Οι λιγοστοί "γηγενείς" κάτοικοι της περιοχής, κάθε άλλο παρά είδαν με καλό μάτι την εγκατάσταση των προσφύγων. Επόμενο ήταν να αντιδρούν σε κάθε ένδειξη ότι η εγκατάσταση των προσφύγων είχε μόνιμο χαρακτήρα. Επόμενο ήταν να αντιδρούν σε κάθε σκέψη για χτίσιμο σχολείου ή άλλων δημόσιων κτιρίων στο συνοικισμό, αφού κάτι τέτοιο θα έδινε μόνιμο χαρακτήρα στην κατάσταση.

Οι καημένοι οι πρόσφυγες, προκειμένου να μάθουν μερικά κολυβογράμματα στα παιδιά τους, συνεργάστηκαν με τον εφημέριο του προφήτη Ηλία, ο οποίος, ίσως κινούμενος από ανθρωπιστικά κίνητρα, μετέτρεψε την εκκλησία σε κρυφό σχολειό. Κρυφό, με την έννοια ότι δεν ήθελε να ξεσηκώσει την μήνι των "γηγενών" στούρνων, οι οποίοι ενδεχομένως θα τον σούβλιζαν αν μάθαιναν τα καθέκαστα.

Οι γνώμες των ηλικιωμένων που έχω συζητήσει το θέμα διχάζονται ως προς το εξής: Τι φτιάχτηκε πρώτα στο Βύρωνα? Σχολείο για να μορφωθούν οι πρόσφυγες, ή το Ταπητουργείο για να τους ξεζουμίζουν προλεταριοποιώντας τους? Μερικοί το θυμούνται έτσι, μερικοί το θυμούνται αλλιώς. Προσωπικά, μη έχοντας σε εκτίμηση το ελληνικό κράτος, θεωρώ αρκετά πιθανό να φτιάχτηκε πρώτα το Ταπητουργείο και μετά να φτιάχτηκε το σχολείο. Σε μια τέτοια περίπτωση, το "κρυφό σχολειό" στον προφήτη Ηλία, θα πρέπει να λειτούργησε για αρκετά χρόνια.

Συμπέρασμα και ηθικόν δίδαγμα:
Μπορεί το κρυφό σχολειό στην Ελλάδα επί τουρκοκρατίας να είναι μύθος, αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η ύπαρξή του στην απελευθερωμένη Ελλάδα! Και δη στο κέντρο της πρωτεύουσας της απελευθερωμένης Ελλάδας!

Κάτι τέτοια σκεφτόμουν βρισκόμενος έξω από την είσοδο του νεκροταφείου, όταν φάνηκε ο Λευτεράκης... Χαιρετηθήκαμε μυητικά και αρχίσαμε να ανηφορίζουμε προς το βουνό.