ΠΑΜΕ ΣΑΝ ΑΛΛΟΤΕ... Τις προάλλες είχαμε πάει να νιώσουμε ολίγους κραδασμούς στον Κεραμεικό. Αφού νιώσαμε κάμποσους από τους κραδασμούς του χώρου, είπαμε να καταλήξουμε στον Τέλη, στην πλατεία Κουμουνδούρου για μπριζολάκια.
Κάποια στιγμή εκεί που σαρκοβορίζαμε τα μπριζολάκια, ένας ηλικιωμένος από ένα διπλανό τραπέζι ακούστηκε να λέει: "Μεγάλη μορφή ο
Κουμουνδούρος! Από τους μεγαλύτερους πολιτικούς της νεωτέρας Ελλάδος!"
"Κατά τον Φεβρουάριον του 1882 ο Κουμουνδούρος ηττηθείς εις την Βουλήν παρητείτο της εξουσίας. Το όνομά του διεσύρετο, εάν όχι ως απ' ευθείας καταχραστού, ως επωφελουμένου όμως εκ των καταχρήσεων των περί αυτόν. Η εκκρεμής τότε υπόθεσις των Βελεντζικών εθεωρείτο υπό των αντιπάλων του ως κηλίς αμαυρούσα διά παντός την υπόληψίν του. Η πρόσφατος εκείνη ιστορία εχρησίμευεν ως αφορμή προς αναπόλησιν παλαιών αμαρτιών. Προς επιμαρτύρησιν δε των ψιθυριζομένων κατηγοριών, υπελογίζετο η μεγάλη δήθεν περιουσία του πτωχού άλλοτε πρωθυπουργού και εμετρώντο επί των δακτύλων η εν Αθήναις οικία του, η εν Μουνιχία έπαυλίς του, τα εις Πόρον και Μεσσηνίαν κτήματά του, μάλιστα δε το τελευταίον απόκτημα -ο μισθός, ως ελέγετο, της συμμετοχής του εις τα βρωμερά των Θηβών κατορθώματα- οι εν Ευβοία αγροί, τους οποίους από του ατμοπλοίου μοί εδείκνυον μετά μειδιάματος εκφραστικού οι συνεπιβάται, ότε ολίγας προ της πτώσεώς του ημέρας διέπλεον τον Ευβοϊκόν πορθμόν".
Δεν ξέρω αν ο Κουμουνδούρος ήταν μεγάλος πολιτικός, πάντως ορκίστηκε 10 ολόκληρες φορές πρωθυπουργός μέσα σε 17 χρόνια (1865-1882). Επομένως, λογικό είναι να υποθέσουμε ότι σφράγισε μια εποχή με την παρουσία του.
Πάντως, αν κρίνουμε από την παραπάνω περιγραφή του
Δημητρίου Βικέλα, φαίνεται σχεδόν βέβαιο ότι στα μάτια του απλού λαού (ασχέτως κομματικών πεποιθήσεων) ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος εθεωρείτο ένα τυπικό δείγμα διεφθαρμένου πολιτικού. Φαίνεται ότι ο κόσμος άκουγε το όνομα "Αλέξανδρος Κουμουνδούρος" και έφτυνε τον κόρφο του, μονολογώντας "
στα όρη στ' άγρια βουνά". Υποθέτω ότι οι άνθρωποι του έδιναν το χέρι για χειραψία και μετά μετρούσαν τα δάχτυλά τους, αν είναι όλα στη θέση τους.
Λέει χαρακτηριστικά ο Βικέλας:
"Αδέξιος διπλωμάτης, απρόβουλος πολιτικός, σφαγεύς της Ηπείρου, καταχραστής των δημοσίων χρημάτων, άνθρωπος άνευ αρχών -τοιαύται ήσαν τινές των κατά του Κουμουνδούρου εκτοξευομένων μομφών έν έτος προ του θανάτου".
Με τέτοια περιγραφή των λαϊκών συναισθημάτων από τον Δημήτριο Βικέλα, αναρωτιέται κανείς για ποιόν στα κομμάτια λόγο ο Κουμουνδούρος έγινε 10 φορές πρωθυπουργός, και για ποιόν στα κομμάτια λόγο, σήμερα, μια κεντρικότατη πλατεία της Αθήνας φέρει το όνομά του. Πως είναι δυνατόν να τιμάται (με την ονομασία μιας πλατείας) η μνήμη ενός τέτοιου ατόμου?
Την απάντηση μας την δίνει ο ίδιος ο Βικέλας, στη συνέχεια του κειμένου του. Μας αφήνει να υποθέσουμε ότι αμέσως με το θάνατο του Κουμουνδούρου μπήκε σε λειτουργία ο μηχανισμός αγιοποίησής του.
"Την 25 Φεβρουαρίου 1883, μετά μακράν και πολυώδυνον νόσον, απεβίωσεν. Η Ελλάς σύμπασα μετά τοιαύτης πανηγυρικής λύπης τον επένθησεν, ώστε ουδέποτε ξένος παρατηρητής, αγνοών τα καθ' ημάς, ηδύνατο να υποθέση ότι τον θρηνούμενον σήμερον μέγαν πολίτην, εξύβριζον χθες και κατηγόρουν οι πλείστοι των πλεκόντων επικηδείους διθυράμβους εις εξύμνησίν του. Αι εφημερίδες πάσαι επεσώρευσαν εντός πενθίμων περιθωρίων εκφράσεις ελεγειακάς, φιλοτιμούμεναι τίς πλέον της άλλης να υπερυψώση το κλέος του. Τα δημοτικά συμβούλια εψήφισαν στεφάνους επί στεφάνων, η Βουλή ολοψύχως τώ απένειμεν την τιμήν της εθνική δαπάνη εκφοράς, η δε κηδεία ετελέσθη μετ' ασυνήθους μεγαλοπρεπείας και η πρωτεύουσα ολόκληρος πενθηφορούσα τον παρηκολούθησε. Λόγοι επί του τάφου του εξεφωνήθησαν και δάκρυα εχύθησαν. Την δ' επαύριον η Βουλή, τη προτάσει του προέδρου της κυβερνήσεως (Χαρίλαος Τρικούπης), εψήφισε σύνταξιν διά την χήραν και την θυγατέρα του, λησμονούσα ή ακυρούσα όσα εκτός και εντός του Βουλευτηρίου ελέχθησαν περί παρανόμων του αποβιώσαντος αποθησαυρίσεων".
Ομολογουμένως, το να κατηγορείται κάποιος ότι έχει κατακλέψει τον τόπο, είναι ένα ζήτημα συνηθισμένο στην διεθνή ιστορία. Όμως το να συνταξιοδοτούνται η σύζυγος και η κόρη του -υποθετικώς- κατακλέψαντος ως ένδειξη τιμής προς τον κατακλέψαντα, ε, αυτό είναι κάπως ασυνήθιστο σε διεθνές επίπεδο... Το να θρηνεί, μάλιστα, όλος ο λαός τον -θεωρητικώς κατακλέψαντα- μακαρίτη, είναι κομματάκι περίεργο.
Βέβαια ο ίδιος ο Βικέλας, το εξηγεί έτσι:
"Αληθές ότι η υπερβολή της μετά θάνατον τιμής αποτελεί ιδιαίτερον γνώρισμα των Ελλήνων".
Και στα πλαίσια αυτού του "ιδιαίτερου γνωρίσματος των Ελλήνων" είναι που υπάρχει σήμερα η πλατεία Κουμουνδούρου για να τρώμε εμείς τα μπριζολάκια μας ερχόμενοι από το νεκροταφείο του Κεραμεικού. Πράγμα που με κάνει ν' αναρωτιέμαι εάν και κατά πόσον στον Κεραμεικό και στο Δημόσιο Σήμα υπάρχουν ή υπήρξαν ένδοξοι τάφοι αρχαίων καταχραστών -υποθετικώς- του δημοσίου χρήματος. Δηλαδή, αναρωτιέμαι κατά πόσον αυτό το "ιδιαίτερον γνώρισμα των Ελλήνων" υπήρχε από την αρχαιότητα, ή μήπως είναι απλώς ένα χαρακτηριστικό των νεοελλήνων.
Μια φίλη μου που ξέρει πολλά, πιστεύει ότι αυτά τα πράγματα είναι σύμφυτα με την εξουσία. Εφόσον και τότε εξουσία υπήρχε, θα υπήρχαν και τέτοια κόλπα, λέει.
Ποιός ξέρει...
(Τα αποσπάσματα του κειμένου του Δημ. Βικέλα, τα ψάρεψα από την "Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος" του Σπ. Μαρκεζίνη. Μια σειρά από βιπεράκια εκδοθέντα το 1966(!) είναι, που βρέθηκαν στο δρόμο μου κάποια στιγμή. Έχουν το χάζι τους, κι ας είναι του Μαρκεζίνη...)
