Ο ΚΡΟΙΣΟΣ, Ο ΣΟΛΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΩΣ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ

"Στο διάλογο ανάμεσα στον Κροίσο και το Σόλωνα, ο Ηρόδοτος έφερε στο προσκήνιο την πρώτη λεκτική μονομαχία ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη. Ο Κροίσος, ανάμεσα σε όλους τους ισχυρούς, είναι αυτός που έχει στην κατοχή του το περισσότερο χρυσάφι. Ο Σόλων είναι ο νομοθέτης της Αθήνας, που ξεκίνησε για ένα ταξίδι δέκα χρόνων, αφού οι Αθηναίοι είχαν εν τω μεταξύ υποσχεθεί ότι σ' όλο αυτό το διάστημα δε θα άλλαζαν τους νόμους του. Και ο Σόλων δεν εμπιστεύεται τους Αθηναίους. "Αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος της απουσίας του, μολονότι ισχυριζόταν πως ήθελε να γνωρίσει τον κόσμο". Ανάμεσα στα αξιοπερίεργα του κόσμου ήταν και το παλάτι του Κροίσου, όπου ο Σόλων έφτασε ως επισκέπτης.

Ο Κροίσος ζητά από το Σόλωνα να τον αναγνωρίσει όχι μόνο ως τον ισχυρότερο, αλλά και τον ευτυχέστερο ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο Σόλων του απαντά, αναφέροντας ως παράδειγμα ευτυχισμένου άντρα, έναν άγνωστο Αθηναίο που σκοτώθηκε, γέρος, στη μάχη. Πρόθεση του Σόλωνα δεν είναι να αντιτάξει τον κοινό άνθρωπο στον ισχυρό. Αυτό θα ήταν τετριμμένο. Πρόθεσή του είνει να δείξει το ελληνικό παράδοξο για την ευτυχία: ότι μπορεί να κατακτηθεί μόνο με το θάνατο. Η ευτυχία είναι ένα χαρακτηριστικό της ζωής, που απαιτεί την εξαφάνιση της ζωής για να υπάρξει. Εάν η ευτυχία είναι μια ολοκληρωτική ιδιότητα του ανθρώπου, τότε πρέπει να περιμένουμε ότι η ζωή εκείνου του ανθρώπου συμπληρώνεται με το θάνατο.

Το παράδοξο αυτό δεν είναι αυτόνομο, μπορούμε να πούμε πως είναι ένα από τα πολλά παράδοξα της ολότητας, στην οποία οι Έλληνες ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητοι. Το θεμέλιό τους καταγράφεται στη γλώσσα: "Τέλος", η κατ' εξοχήν ελληνική λέξη, που είναι ταυτόχρονα "τελειότης", "συμπλήρωση", "θάνατος". Με τη φωνή του Σόλωνα μιλούσε η δυσπιστία των Ελλήνων απέναντι στο θάμπωμα των πνευματικών ικανοτήτων εκείνου που αισθάνεται ευτυχής, και το πάθος τους για τη λογική. Πρώτ' απ' όλα όμως, στα λόγια του Σόλωνα εντυπωσιάζει η κομψότητα. Δεν ξαναβρέθηκε ποτέ μια τόσο αποτελεσματική περίφραση για να ειπωθεί μια αλήθεια που, στην απευθείας μορφή της, θα ήταν υπερβολικά σκληρή και ίσως ούτε καν αλήθεια: ότι η ευτυχία δεν υπάρχει".

Το βιβλίο του Roberto Calasso "Οι Γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας" μου το είχε δωρίσει η Athena προ ολίγων ετών και θυμάμαι πως όταν ξεκίνησα να το διαβάζω, είχα ανακράξει: "Μάγκα μου, αυτό ακριβώς θα πει "πυκνή γραφή"! Όταν μεγαλώσω θέλω να γράφω έτσι!". Το κακό με την πυκνή γραφή είναι ότι οδηγεί, μαθηματικώς, σε "αραιή ανάγνωση". Τέσσερις-πέντε σελίδες τη μέρα και πολλές είναι: Αρκούν τόσες για να πετάξεις λίγο χωρίς να κουραστείς. Ωραία είναι, με μοναδικό πρόβλημα ότι δύσκολα ολοκληρώνεται η ανάγνωση του όλου βιβλίου. Δεν είναι ευκολοχώνευτο, οπότε μη βαρυστομαχιάσουμε κιόλας...
Στο τέλος το βιβλίο μπαίνει στο ράφι, αναμένοντας μέρες με λιγότερο άγχος, μπας και βρει χρόνο ο αναγνώστης να αναγνώσει με την ησυχία του.

Κάπως έτσι μου συνέβη και μένα, ώσπου τις προάλλες το ξαναβρήκα καθώς είχα χωθεί κι έψαχνα κάπου ανάμεσα σε βιβλία για τις ρίζες του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα και σε μπροσούρες του Πλάτωνα Δρακούλη. Ας είναι...