ΕΝ ΑΠΑΣΑΙΣ ΤΑΙΣ ΠΟΛΕΣΙΝ

Τούτ' ούν εστιν, ω βέλτιστε, ό λέγω: εν απάσαις ταις πόλεσιν ταυτόν είναι δίκαιον, το της καθεστηκυίας αρχής συμφέρον. Αύτη δε που κρατεί, ώστε συμβαίνει τω ορθώς λογιζομένω πανταχού είναι το αυτό δίκαιον, το κρείττονος συμφέρον

που με απλά λόγια παναπεί

Αυτό είναι που σου λέω ρε μεγιστοτεράστιε: οτι σε όλες τις πολιτείες το δίκαιο ταυτίζεται με το συμφέρον της κατεστημένης εξουσίας. Κι αυτή, όπως όλοι γνωρίζουν, δέν είναι τίποτε άλλο παρά η εξουσία των ισχυρών, έτσι που οποιοδήποτε έχει στοιχειώδες νιονιό γνωρίζει πως παντού το δίκαιο είναι το ίδιο, δηλαδή το συμφέρον του πιό δυνατού.

Τα λόγια αυτά, ειπωμένα από τον Θρασύμαχο τον Χαλκηδόνιο τον 5ο αιώνα π.Χ., απευθύνονται στον Σωκράτη και σώθηκαν μέσα στην Πολιτεία του Πλάτωνα (ο Πλάτων τα χρησιμοποιεί προκειμένου να τα συντρίψει, αν και δεν νομίζω να τα καταφέρνει, εφόσον αυτά τα λόγια του Θρασύμαχου αποτελούν αυτονόητη -και πλειστάκις λησμονημένη- διαχρονική αλήθεια. Μερικοί μάλιστα (ανάμεσά τους κι εγώ) λένε πως ο Πλάτων καταλήγει να οραματίζεται την πιο αποκρουστική μορφή Πολιτείας προκειμένου ακριβώς να ξεφύγει από τη θεμελιώδη αυτή αλήθεια των λεγομένων του Θρασύμαχου).

Το ενδιαφέρον είναι πως αυτά τα λόγια του Θρασύμαχου, λέγονται στη δημοκρατική Αθήνα (ωραία, στον Πειραιά). Και, όπως λέει ο Θρασύμαχος, ισχύουν "εν απάσαις ταις πόλεσι".

Δηλαδή όχι μόνο σε πόλεις με ολιγαρχικά, αριστοκρατικά, τυραννικά ή άλλα οξαποδώ πολιτεύματα, αλλά και στις πόλεις με δημοκρατικό πολίτευμα.

Πρόσεξε δηλαδή τι λέει ο Θρασύμαχος:

Μπράβο στους αρχαίους Αθηναίους και στην άμεση δημοκρατία τους, μπράβο και στους σύγχρονους Αθηναίους που ξανα-ανακάλυψαν την άμεση δημοκρατία. Αλλά τι τα θες τι τα γυρεύεις: Αν συνεχίσουν να υπάρχουν "κρείττονες", δικό τους θα είναι το κουμάντο και το πόπολο θα είναι πάντα στην απόξω -έστω και στην αμεσοδημοκρατική απόξω.

Οπότε, η άμεση δημοκρατία όταν αρκείται να εκφράζεται σε επίπεδο λόγου, είναι απλό φολκλόρ. Ο σκοπός είναι η άμεση δημοκρατία να εκφράζεται σε επίπεδο ιδιοκτησίας, ας πούμε, ώστε να μην υπάρχουν φραγκάτοι και άφραγκοι, κρείττονες και κρετίνοι. Μόνο τότε η άμεση δημοκρατία θα έχει αντίκρυσμα και οι αποφάσεις των οργάνων της θα παράγουν δίκαιο που θα είναι δίκαιο για όλους.

Βέβαια, μια τέτοια πολιτεία είναι ουτοπία. Δεν είναι τυχαίο που οι χρησιμοποιούντες ελευθεριακά οράματα μιλάνε για "κοινότητες" και όχι για πολιτείες: Στη μικρή κοινότητα, είναι πιο προσιτή η έλλειψη κρειττόνων -γι' αυτό και οι κοινότητες είναι τόσο αγαπητές στους ελευθεριακά οραματιζομένους.

Γι' αυτό, άλλωστε, ο μεγιστοτεράστιος Αριστοφάνης, το κεντρικό πρόσωπο στους Αχαρνής το ονομάζει "Δικαιόπολις": Ένα σαφώς ειρωνικό όνομα, εκ του Δίκαιον+Πόλις. Όπως θα λέγαμε "Αργογρήγορος" ή "Φωτεινοσκότεινος". Τόσο αντιφατικές και οι έννοιες Δίκαιον+Πόλις.

Όπως και να 'χει, θλίβομαι κάθε φορά που βλέπω νέα παιδιά να αναλώνονται σε διαδικαστικούς οραματισμούς περί άμεσης δημοκρατίας, αντί να αναζητάνε τρόπους για την εξάλειψη των κρειττόνων -που θα δημιουργούσε από μόνη της τις προοπτικές για όλα τα υπόλοιπα καλά κι ωραία.

(Εν μέρει άσχετο, αλλά μιας και το θυμήθηκα: Μια αμεσοδημοκρατική νοσταλγική αναφορά από το παρελθόν, υπάρχει εδώ).