ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ -9

Αφιέρωμα στην εμπειρική θεολογία

Θα άξιζε τον κόπο να κάνει κάποιος μερικές σκέψεις σχετικά με την Καλυψώ.

εἰρωτᾷς μ' ἐλθόντα θεὰ θεόν

της λέει ο Ερμής, που σημαίνει

εσύ η θεά, ρωτάς εμένα το θεό για ποιό λόγο ήρθα

Από αυτό, γίνεται σαφές πως για τον Όμηρο η Καλυψώ είναι θεά. 

Κατά την άποψη του Ομήρου, η Καλυψώ είναι τόσο θεά, όσο θεός είναι ο Ερμής. 

Για να δώσει κύρος ο Όμηρος σε αυτή του την άποψη, βάζει την παραπάνω φράση να βγαίνει από το στόμα του ίδιου του Ερμή.

Και, πίστεψέ με καλέ μου αναγνώστη, ο Όμηρος ξέρει τι κάνει όταν μας ειδοποιεί πως υπάρχει κάπου μια θεά που λέγεται Καλυψώ.


καὶ γὰρ ἐμοὶ νόος ἐστὶν ἐναίσιμος, οὐδέ μοι αὐτῇ   
θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι σιδήρεος, ἀλλ' ἐλεήμων
είναι μια φράση που ο Όμηρος βάζει στο στόμα της θεάς Καλυψούς -δηλαδή για να το δούμε νεοελληνιστί τη βάζει να λέει:
ο νους μου έχει καλή θέληση, και μέσα μου δεν έχω 
σιδερένια καρδιά, αλλά μια καρδιά γεμάτη έλεος


Και είπαμε, ο Όμηρος ξέρει τι λέει όταν μας ειδοποιεί πως κάπου υπάρχει μια θεά που λέγεται Καλυψώ και που είναι γεμάτη έλεος.

Βέβαια ο Οδυσσέας είχε τον προσωπικό του καημό: Την επιστροφή στην Ιθάκη.

Παρά τα όσα λέει ο Όμηρος, στη Λούτσα οι λάτρεις της Καλυψούς 

έχουν άλλη άποψη για την οδό της Ιθάκης

Όντας μέσα σ' αυτό τον καημό του ο Οδυσσέας, δεν είχε και πολλή όρεξη να καθήσει να το θεολογήσει το πράγμα. Γι' αυτόν η Καλυψώ ήταν απλώς η "Ἄτλαντος θυγάτηρ, δολόεσσα Καλυψώ", δηλαδή η κόρη του Άτλαντα, η γεμάτη δολιότητες Καλυψώ. 
Όμως, και ο ίδιος ο Οδυσσέας που είδε κι έπαθε για να ξεφύγει από την αγάπη της Καλυψούς κι από την επιθυμία της να τον κάνει αθάνατο, δεν παραλείπει να χαρακτηρίσει την Καλυψώ με τον χαρακτηρισμό "δεινή θεός", χαρακτηρισμό που ο Όμηρος χρησιμοποιεί για την ίδια τη θεά Αθηνά -"δεινή θεός" κι αυτή την ώρα που καθοδηγεί τον Οδυσσέα. 

Είπαμε, ο Όμηρος κάτι θέλει να μας πει όταν χρησιμοποιεί τον ίδιο χαρακτηρισμό τόσο για τη θεά Καλυψώ όσο και για τη θεά Αθηνά. 

Υποθέτω πως ο ορφικός ύμνος που επονομάζεται "Ευχή προς Μουσαίον", μπορεί να θεωρηθεί ως μια ωραία πολυσυλλεκτική επίκληση θεοτήτων. Παρελαύνουν γνωστές και άγνωστες θεότητες -μερικές ίσως και να μην τις έχεις ξανακούσει καλέ μου αναγνώστη, όπως η Πίστις για παράδειγμα ή οι Βροντές. Ωστόσο, λάμπει διά της απουσίας της η Καλυψώ. 

Συμπεραίνω λοιπόν πως δεν είναι τωρινό ως φαινόμενο η έλλειψη απόδοσης τιμών προς την "δεινή θεόν" Καλυψώ -έλλειψη που από καιρό έχω εντοπίσει στους πολυθεϊστικούς κύκλους που συχνάζω ενίοτε. Όχι, η έλλειψη απόδοσης τιμών προς την ελεήμονα θεά Καλυψώ μοιάζει να έχει μακρές ρίζες μέσα στο χρόνο. 

Καλυψώ εκ του ρήματος "καλύπτω", και για να εννοήσουμε τη διαφορά του "καλύπτω" από το "κρύπτω" και από άλλα παρόμοια, θα πρέπει να φέρουμε στο νου μας το σχήμα που έχει η παράγωγη λέξη του "καλύπτω", η λέξη "καλύβη". Η καλύβα δηλαδή.
Όταν καλύπτω δηλαδή, δεν μπαίνω μπροστά αλλά μπαίνω από πάνω, σκεπάζω ας πούμε. 

Ωστόσο γιατί ο Όμηρος λέει τη θεά "Καλυψώ" και όχι "Καλυπτώ", ας πούμε? 
Μακάρι να 'ξερα, βέβαια, μακάρι να μπορούσα να μπω στο μυαλό του. 
Υποψιάζομαι όμως ότι κάνει ένα λογοπαίγνιο με το "ύπτω" (όπως λέμε "ύπτιος") και με το "υψώ" (όπως λέμε "υψηλός"). 
Ξέρεις, οι δύο δυνατότητες που έχεις: να ζήσεις μια ζωή ύπτια ή να ζήσεις μια ζωή στα ύψη. 
Μπορεί να κάνω και λάθος, βέβαια. 


Πάντως ο Όμηρος βάζοντας την Καλυψώ να μένει σε ένα απομονωμένο νησί, αφήνει να αιωρείται αδιευκρίνιστο το ερώτημα αν η Καλυψώ απλώς καλύπτει ή μήπως και η ίδια καλύπτεται. Αν απλώς δίνει κάλυψη σε εκείνους που την έχουν ανάγκη ή μήπως και η ίδια έχει στη φύση της την κάλυψη.

Υπό αυτή την έννοια, δεδομένου πως οι θεοί δεν πεθαίνουν και δεδομένου πως τα ονόματα των θεών δεν είναι σαν τα ονόματα των ανθρώπων τυχαία ονόματα, δε λέγεται ο ένας θεός Μπάμπης επειδή έτσι τον δήλωσαν στο ληξιαρχείο ούτε λέγεται η άλλη θεά Πουλχερία επειδή έτσι τη βάφτισαν, όχι, τα ονόματα των θεών τα χρησιμοποιούμε μόνο επειδή είναι δηλωτικά των ιδιοτήτων τους, δεδομένου αυτού λοιπόν, ίσως η Καλυψώ -πιστή στην ιδιότητα που φανερώνει το όνομά της- υπάρχει ακόμα και σήμερα [με τον ίδιο "εναίσιμο νου" (εναίσιμο λέω, όχι ενέσιμο) και με τον ίδιο "ελεήμονα θυμό" στα στήθη της] και καλυμμένη κάτω από άλλο όνομα βρίσκεται σε κάποιο νησί ή τριγυρνά καλυμμένη ανάμεσά μας χωρίς να την αναγνωρίζουμε, παρέχοντας όποτε χρειάζεται κάλυψη σε αυτούς που την έχουν ανάγκη. 

Και αν το πράγμα είναι έτσι, ίσως της αξίζει κι αυτής της "δεινής θεού" κάποια απόδοση τιμής...