ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ -15

“Τί πάλε μέσα στὰ βουνὰ μόνος γυρνᾶς, καημένε,
τοῦ τόπου ἀνήξερος; Ἐκεῖ, μὲς στοὺς βαθιοὺς κρυψῶνες,
τῆς Κίρκης, οἱ συντρόφοι σου σὰ χοῖροι εἶναι κλεισμένοι.
Ἢ μήπως ἔρχεσαι νὰ μπῆς καὶ νὰ τοὺς λευτερώσης;
Μὰ δὲ θὰ ξαναβγῆς, θαρρῶ, παρὰ κι ἐσὺ θὰ μείνης.
Ἐγὼ ὅμως θέλω ἀπὸ κακὸ νὰ σὲ γλυτώσω τέτοιο.
Νά· ἔμπα μ' ἐτοῦτο τὸ καλὸ βοτάνι στὰ παλάτια
τῆς Κίρκης, κι ἀπὸ τὴν κακὴ θὰ σὲ φυλάη τὴν ὥρα.
Ὅλες τὶς μαῦρες τέχνες της θὰ σοῦ τὶς πῶ ἐγὼ τώρα.
Χυλὸ θὰ φτιάξη, καὶ κακὸ βοτάνι θὰ τοῦ σμίξη,
μὰ τὸ καλὸ βοτάνι ποὺ σοῦ δίνω, δὲ θ' ἀφήση
νὰ πιάσουνε τὰ μάγια της· τώρ' ἂς σοῦ πῶ καὶ τ' ἄλλα.
Ἅμα ἔρθη ἡ Κίρκη μὲ μακρὺ ραβδὶ νὰ σὲ βαρέση,
ἀπ' τὸ πλευρό σου τράβα ἐσὺ τὸ κοφτερὸ σπαθί σου,
καὶ ρίξου της σὰ νὰ ζητᾶς μ' αὐτὸ νὰ τὴ σπαράξης,
Θὰ φοβηθῆ, καὶ θὰ σοῦ πῆ μαζί της νὰ πλαγιάσης.
Τότες ἐσὺ μὴν ἀρνηθῆς μὲ τὴ θεὰ νὰ σμίξης,
κι ἔτσι νὰ σὲ καλονοιαστῆ, νὰ λύση καὶ τοὺς ἄλλους.
Μὰ πρῶτα ἂς κάμη τῶν θεῶν τὸν ὅρκο τὸ μεγάλο,
πὼς δὲ θὰ βάλη ἄλλο κακὸ στὸ νοῦ της, νὰ μὴν τύχη
κι ἄμα σὲ δῆ γυμνό, ἀντρειὰ καὶ δύναμη σοῦ πάρη.”
Εἶπε, καὶ τράβηξε ἀπ' τὴ γῆς ὁ Ἀργοφονιὰς βοτάνι
καὶ δίνοντάς το μοῦ 'δειξε τὸ κάθε φυσικό του.
Ἡ ρίζα του κατάμαυρη, τὸ λούλουδο σὰ γάλα,
μῶλυ τὸ λὲν οἱ ἀθάνατοι, καὶ δὲν τὸ ξερριζώνει
ἄνθρωπος εὔκολα· οἱ θεοὶ μποροῦν ὅμως τὰ πάντα.

Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία κ, καλέ μου αναγνώστη.
Όπως καταλαβαίνεις, το ζουμί του όλου αποσπάσματος μοιάζει να είναι το μαγικό φυτό, το μαγικό βοτάνι,  το "μώλυ".
Το "εσθλόν φάρμακον" που λέει κι ο Όμηρος.

Ε, λοιπόν, όπως υποψιάζεσαι, καλέ μου αναγνώστη, στο πέρασμα των αιώνων πολύ μελάνι έχει χυθεί, χιλιάδες φυτά έχουν ξεριζωθεί και μελετηθεί από φαρμακολόγους, χημικούς, ομηριστές, ιατρούς, μάγους, αποκρυφιστές και λοιπούς σοβαρούς και ασόβαρους, στα πλαίσια της αναζήτησης του "εσθλού φαρμάκου" - δηλαδή του φυτού "μώλυ".

Όπου επειδή στην παγκόσμια βιβλιογραφία η λέξη "μώλυ" αναφέρεται μόνο στο συγκεκριμένο απόσπασμα της Οδύσσειας, που να πάρει η ευχή δεν ξέρουμε καν πως είναι η γενική της λέξης:
Το μώλυ του μώλυ? Ο μώλυς του μώλεως? Ξερωγώ, το μώλυ του μωλέου?
Η λέξη δεν ξαναεμφανίζεται σε καμία άλλη αξιόπιστη πηγή -πολύ δε περισσότερο το φυτό.
Ουδείς γνωρίζει τη λέξη (μόνο οι θεοί) και ουδείς γνωρίζει το φυτό (επίσης μόνο οι θεοί).

Όμως αν και ουδείς γνωρίζει, χιλιάδες ενδιαφερόμενοι το έχουν αναζητήσει μέσα στο πέρασμα των αιώνων -και βεβαίως έχουν φτάσει σε εξίσου χιλιάδες αντιφατικά συμπεράσματα.

(Μικρός κατάλογος των συμπερασμάτων τους, εδώ και για τα αγγλομαθή συντρόφια, εδώ).



Για να μη σου βάζω ιδέες λοιπόν και για να μην πάρεις τα όρη τα βουνά και τα φαράγγια αναζητώντας το "εσθλόν φάρμακον" με το κωδικό όνομα "μώλυ", να σου εξηγήσω κάτι βασικό:

Ο Όμηρος όταν θέλει να είναι συγκεκριμένος στις πληροφορίες που μας δίνει, είναι και παραείναι συγκεκριμένος (τα έχουμε ξαναπεί αυτά).
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα επιλέγει συνειδητά να είναι μη-συγκεκριμένος, περιπλέκοντας εντελώς το πράγμα, λέγοντας "οι αθάνατοι θεοί το συγκεκριμένο φυτό το λένε μώλυ", ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να πει κάτι σε στυλ
"οι αθάνατοι θεοί το συγκεκριμένο φυτό το λένε μώλυ
και οι θνητοί το λένε ξερωγώ μανδραγόρα ή ντατουρα ή καναβουριά"
ή κάτι τέτοιο.

Το έχει ξανακάνει σε άλλες περιπτώσεις, για παράδειγμα σχετικά με το όνομα ενός ποταμού, του ποταμού Σκάμανδρου...
"Ἡφαίστοιο μέγας ποταμὸς βαθυδίνης,
ὃν Ξάνθον καλέουσι θεοί, ἄνδρες δὲ Σκάμανδρον".
Εδώ, ο Όμηρος είναι σαφέστατος: Το ποτάμι είναι του Ηφαίστου, είναι μεγάλο και βαθύ και οι θεοί το λένε Ξάνθο, ενώ οι άνθρωποι το λένε Σκάμανδρο.
Ομήρου Ιλιάδα, ραψωδία Υ, στίχος 74.
Άμα πας στην περιοχή και το ψάξεις, θα το βρεις το ποτάμι. Κι επειδή είναι ιερό ποτάμι του Ηφαίστου, καλό είναι να ξέρεις και το όνομα με το οποίο το γνωρίζει ο Ήφαιστος just  in case που θα θελήσεις να κάνεις καμιά προσφορά ας πούμε -να συννενοηθείς με τον Ήφαιστο, ας πούμε.

Ήθελε λοιπόν ο Όμηρος να είναι συγκεκριμένος σχετικά με το ποτάμι, και παράλληλα ήθελε να μάθουμε μια λέξη από το λεξιλόγιο των θεών.

Αντίθετα, θέλησε να είναι παντελώς μη-συγκεκριμένος σχετικά με το "εσθλόν φάρμακον", ως εκ τούτου αρκείται να πει ότι το φυτό ξεριζώνεται δύσκολα από άνθρωπο, έχει μαύρη ρίζα και άσπρα λουλούδια και λέγεται "μώλυ" στη γλώσσα των θεών.

Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες δηλαδή:
Αμέτρητα είναι γύρω μας τα φυτά που θα μπορούσε να αποκαλούνται "μώλυ" από τους θεούς, κι άντε εσύ να βρεις το σωστό.
Αλλά ακόμα κι αν το βρεις, είναι εξαιρετικά απίθανο να βρεθείς ποτέ σε θέση που θα σε κάνει να διαπιστώσεις ότι όντως πρόκειται γι' αυτό το φυτό: Πόσες φορές στη ζωή σου θα βρεθείς αντιμέτωπος με μια θεά που θα σου δώσει τα μαγικά της βοτάνια κλπ κλπ ώστε εσύ να χρησιμοποιήσεις το "μώλυ" που ενδεχομένως έχεις βρει, κι έτσι να είσαι σίγουρος ότι όντως βρήκες το μώλυ και όχι ξερωγώ απλώς ένα φυτό για να φτάχνεις αρωματικά αφεψήματα τις κρύες νύχτες του χειμώνα?

Αλλά ακόμα κι έτσι, λέει πουθενά ότι το "μώλυ" είναι από μόνο του κανένα μαγικό φυτό?
Όχι.
Απλώς λέει ότι θα λειτουργήσει ως αντίδοτο στα συγκεκριμένα βοτάνια της συγκεκριμένης θεάς. Αν η θεά αλλάξει βοτάνια, τότε το "μώλυ" ίσως να μην αποτελέσει εγγύηση.

Όταν λοιπόν βρίσκεσαι μπροστά στο απόσπασμα αυτό της Οδύσσειας, δείξε φρόνηση και μη σπαζοκεφαλιάζεις για το μώλυ.

Απλώς ακολούθησε πιστά την άλλη οδηγία του Ομήρου... Εκείνη την οδηγία που έχει σκεπαστεί κάτω από τα κλαδιά του "μώλυ", δηλαδή την σαφή (απολύτως σαφή) οδηγία που λέει πως:


μὴν ἀρνηθῆς μὲ τὴ θεὰ νὰ σμίξης,
...
Μὰ πρῶτα ἂς κάμη τῶν θεῶν τὸν ὅρκο τὸ μεγάλο,
πὼς δὲ θὰ βάλη ἄλλο κακὸ στὸ νοῦ της, νὰ μὴν τύχη
κι ἄμα σὲ δῆ γυμνό, ἀντρειὰ καὶ δύναμη σοῦ πάρη.

Σαφής είναι η οδηγία. Σαφής και -δεδομένου ότι ζούμε σε έναν κόσμο πλήρη θεών- είναι και χρήσιμη οδηγία. Μην κοιτάς που είναι κρυμμένη κάτω από τις φυλλωσιές του μώλυ. 

Στο στρατό, το φαινόμενο λέγεται παραλλαγή.

Είπαμε, ο Όμηρος είναι πάντοτε σαφής. Κάθε φορά που φαίνεται ασαφής, ψάχνε λίγο κάτω από την ασάφεια και θα βρεις φανερότατη τη σαφήνεια.
Εν προκειμένω, η σαφήνεια δεν αφορά το φυτό, αλλά τη λεβεντιά σου.
Τη δυνατότητά σου δηλαδή, να τραγουδάς αγέρωχος: