(...) τῶν δ' ἄλλων αὐτοῦ νόμων ἴδιος μὲν μάλιστα καὶ παράδοξος ὁ κελεύων ἄτιμον εἶναι τὸν ἐν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον. Βούλεται δ', ὡς ἔοικε, μὴ ἀπαθῶς μηδ' ἀναισθήτως ἔχειν πρὸς τὸ κοινόν, ἐν ἀσφαλεῖ θέμενον τὰ οἰκεῖα καὶ τῷ μὴ συναλγεῖν μηδὲ συννοσεῖν τῇ πατρίδι καλλωπιζόμενον, ἀλλ' αὐτόθεν τοῖς τὰ βελτίω καὶ δικαιότερα πράττουσι προσθέμενον, συγκινδυνεύειν καὶ βοηθεῖν, μᾶλλον ἢ περιμένειν ἀκινδύνως τὰ τῶν κρατούντων.
Αυτά τα όμορφα μας λέει, ανάμεσα στ' άλλα,
ο Πλούταρχος μιλώντας μας για τον Σόλωνα...
...και μην κοιτάς που ο μέσος συνέλληνας μπερδεύει τους Πλούταρχους -εμείς οφείλουμε να είμαστε νηφάλιοι και διαυγείς σχετικά με το ζήτημα των Πλουτάρχων.
Σε απλά ελληνικά, δηλαδή, ο παππούς Πλούταρχος μας λέει:
Από τους υπόλοιπους νόμους (του Σόλωνα) ιδιότροπος και παράδοξος είναι εκείνος που επιβάλλει να θεωρείται άτιμος (να μην μπορεί να λαμβάνει δημόσιες τιμές και αξιώματα) εκείνος (ο Αθηναίος) που σε περίπτωση κοινωνικής αναταραχής και κοινωνικών συγκρούσεων απλώς κοιτάει τη δουλειά του και δεν συντάσσεται με κάποιον από τους συγκρουόμενους. Θέλει (ο νόμος του Σόλωνα), όπως φαίνεται, κανείς να μην μένει απαθής και αναίσθητος προς τα κοινά κοιτώντας να σώσει το τομάρι του δίχως να συμπάσχει μαζί με την -και να πονάει για την- πατρίδα του. Αντίθετα, (ο νόμος του Σόλωνα) θέλει να παρακινήσει όλους να συντάσσονται στο πλευρό όσων πολιτεύονται δικαιότερα και καλύτερα, να συμμετέχουν στον κίνδυνο για το μέλλον της πατρίδας και να βοηθούν την πλευρά που τους εκφράζει, παρά να κάθονται στην άκρη περιμένοντας ποιά από τις αντιτιθέμενες πλευρές θα νικήσει.
(Να,
παρ΄το και σε απόδοση Ραγκαβή αν θεωρείς αναξιόπιστη τη δική μου απόδοση).
Βέβαια ο λαός μερικές φορές θα κάνει και λάθος επιλογές, όμως σε εκείνη τη μακρινή εποχή όπου νομοθετούσε ο Σόλωνας δεν είχε ανακαλυφτεί ακόμα το αλάθητο του Πάπα, (καλά-καλά δεν είχε ανακαλυφτεί ακόμα ο Πάπας), οπότε το να κάνει λάθος ένας άνθρωπος ή ένας λαός δεν εθεωρείτο ως κάτι το αφύσικο. Κι εδώ που τα λέμε, ακόμα και απόλυτα σωστές επιλογές να κάνεις, η πουτάνα η ζωή έχει επανειλημμένα αποδείξει πως είναι ικανή να σε καταστρέψει σε πείσμα της ορθότητας των επιλογών σου -κι όποιος πει το αντίθετο, ας το ξανασκεφτεί. Κι από την άλλη -και σκέψου το κι αυτό- οι αρχαίοι συχνότατα πολεμούσαν υπέρ προγόνων και βωμών και εστιών και τέτοια που αφορούν το παρόν και το ένδοξο παρελθόν, ωστόσο μόνο σπανιότατα (έως και ποτέ, μπορώ να σου πω, κι αν έχεις άλλη άποψη διαφώτισέ με σχετικά), πολεμούσαν για τα δισέγγονά τους, ας πούμε. Μιλάμε απέφευγαν συστηματικά να πολεμήσουν "για να βρουν έναν καλύτερο κόσμο τα δισέγγονά τους". Ξεμπέρδευαν λέγοντας φράσεις του στυλ "το μέλλον άδηλον" και κράταγαν πεισματικά για τον εαυτό τους το δικαίωμα να επιλέγουν -έστω και κάνοντας τη λάθος επιλογή.
Γι' αυτό οι αρχαίοι Αθηναίοι, προκειμένου να μην πολυσκοτίζονται για την ορθότητα των επιλογών τους, σε πολλά δημόσια αξιώματα επέλεγαν με κλήρωση τους αξιωματούχους.
Με αποτέλεσμα να συμπυκνώσει την όλη διαδικασία ο σοφός Αριστοτέλης ως εξής:
"...Δημοκρατικόν μεν είναι το κληρωτάς είναι τας αρχάς, το δ' αιρετάς ολιγαρχικόν, και δημοκρατικόν μεν το μη από τιμήματος, ολιγαρχικόν δε το από τιμήματος..." (Αριστοτέλους Πολιτικά, 1294b)
Τα 'χουμε ξαναπεί αυτά, παλιότερα.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι μπορούσε να εκλεγεί βουλευτής το κάθε καρυδιάς καρύδι.
Να, για παράδειγμα κοιτάω εδώ πέρα το "
Κατά Φίλωνος δοκιμασίας" του Λυσία. Το background της υποθέσεως είναι κάπως έτσι:
Ο Φίλων ήταν ένας τυπάκος από το Μενίδι. Τις Αχαρνές. Είχε κληρωθεί βουλευτής και επρόκειτο να κριθεί από τη βουλή των πεντακοσίων αν ήταν άξιος για να γίνει βουλευτής. Τότε εμφανίστηκε ένας τυπάκος που αγνοούμε το όνομά του και παράγγειλε στον Λυσία να γράψει μια ομιλία με την οποία να κατηγορεί τον Φίλωνα όχι τόσο σαν παλιάνθρωπο και απατεώνα και τέτοια, αλλά κυρίως σαν ανάξιο να γίνει βουλευτής επειδή, απλώς, παραβίασε τον νόμο του Σόλωνα που είδαμε παραπάνω μένοντας ουδέτερος την περίοδο που η Αθήνα δεινοπαθούσε από τους τριάκοντα τυράννους. Ότι έμεινε, δηλαδή, ουδέτερος στη μεγάλη κόντρα μεταξύ δημοκρατικών και ολιγαρχικών.
Δώσε βάση
στο παρακάτω απόσπασμα για να καταλάβεις τη σκέψη του Λυσία:
ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽ ἀπεχθήσεσθέ γε τῶν πολιτῶν οὐδενὶ τοῦτον ἀποδοκιμάσαντες, <ὃς> οὔ τι τοὺς ἑτέρους ἀλλ᾽ ἀμφοτέρους φανερός ἐστι προδούς, ὥστε μήτε τοῖς ἐν τῷ ἄστει γενομένοις φίλον προσήκειν εἶναι τοῦτον （οὐ γὰρ ἠξίωσεν ὡς αὐτοὺς ἐλθεῖν κινδυνεύοντας）, μήτε τοῖς τὸν Πειραιᾶ καταλαβοῦσιν: οὐδὲ γὰρ τούτοις ἠθέλησε συγκατελθεῖν, καὶ ταῦτα ὥς φησι καὶ ἀστὸς γενόμενος. εἰ μέντοι τι μέρος περίεστι τῶν πολιτῶν ὅ τι τῶν αὐτῶν μετέσχε τούτῳ πραγμάτων, μετ᾽ ἐκείνων, ἐάν ποτε （ὃ μὴ γένοιτο） λάβωσι τὴν πόλιν, βουλεύειν ἀξιούτω.
Που σε απλά ελληνικά σημαίνει κάτι τέτοιο:
Δεν πρόκειται να σας αποδοκιμάσει ούτε ένας πολίτης αν κρίνετε πως ο Φίλωνας είναι ανάξιος για βουλευτής. Γιατί ο Φίλωνας δεν πρόδωσε μόνο τη δική μας δημοκρατική παράταξη, αλλά πρόδωσε και την άλλη -τους ολιγαρχικούς. Ούτε έμεινε στο άστυ να υπερασπιστεί τους ολιγαρχικούς ούτε πήγε με τους δημοκρατικούς που κατέλαβαν τον Πειραιά. Αν λοιπόν υπάρχει μια τρίτη πολιτική παράταξη (ας πούμε η πολιτική παράταξη των φιλήσυχων νοικοκυραίων), και αν ποτέ (ό μη γένοιτο, δηλαδή φτου-φτου-φτου) κυβερνήσει την Αθήνα η παράταξη των φιλήσυχων νοικοκυραίων, τότε και μόνο τότε θα έχει δικαίωμα τούτος δω να αξιώσει να γίνει βουλευτής στη βουλή των φιλήσυχων νοικοκυραίων.
Η πλάκα είναι -και οι σχολιαστές του Λυσία το έχουν εντοπίσει- πως ο Λυσίας δεν κάνει ρητή αναφορά στον σχετικό νόμο του Σόλωνα. Μερικοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι αυτό αποδεικνύει πως η εφαρμογή του σχετικού νόμου του Σόλωνα είχε ατονήσει.
Όμως αν αυτό είναι σωστό, δίνει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στο "ό μη γένοιτο" που έχει γράψει ο Λυσίας. Φαίνεται πως ακόμα και με ατονισμένη την εφαρμογή το σχετικού νόμου του Σόλωνα, για τους Αθηναίους συνέχιζε να είναι κατάρα και ντροπή και όνειδος το να μην παίρνει κάποιος μέρος στις συγκρούσεις των πολιτικών παρατάξεων, των ιδεολογιών και των κοσμοθεωριών, και αντιμετώπιζαν με τρόμο το ενδεχόμενο να υπάρξει εποχή όπου η Αθήνα θα κυβερνάται από φιλήσυχους νοικοκυραίους.
Ω, ναι, αναγνώστη μου, ας το παραδεχτούμε:
Είμαστε ο τρόμος των αρχαίων Αθηναίων -και είμαστε περήφανοι γι' αυτό!!!
