ΤΕΘΝΗΚΕΝ Ή ΔΕΝ ΤΕΘΝΗΚΕΝ?
(εγώ ζωντανό τονε βλέπω πάντως...)

Αυτό είναι το βραχύ χρονικό του θανάτου του αρχαίου κόσμου. Στην ηλικία της ιστορίας και του πολιτισμού ο θάνατος του Πανός σηματοδοτεί το τέλος της εφηβείας και της ανδρείας του ανθρώπου. Όσα μεγαλεία και να ζήσει πια μετά τα σαράντα του, τα καλά χρόνια περάσανε. Ό,τι απομένει είναι το να τραβάμε ολοταχώς για την παραλυσία και την αθλιότητα των γηρατειών. Σκουληκομυρμηγκότρυπα. Φτού!

Με αυτά τα απαισιόδοξα λόγια σχολιάζει ο Δημήτρης Λιαντίνης στη Γκέμμα του, τη θρυλική φράση που σκαρφίστηκε ο Πλούταρχος στο "Περί των εκλελοιπότων μυστηρίων" σχετικά με τον θάνατο του Πανός: "Παν ο μέγας τέθνηκεν".

Ο Πλούταρχος ήταν καλό παιδί: Ήταν δικός μας. Ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας. Ήταν και ιερέας στους Δελφούς.

Παραδόξως, σκάρωσε (ή εν πάση περιπτώσει έγραψε) αυτή την ιστοριούλα όπου:
κάποιος Επιθέρσης, μορφωμένος άνθρωπος, την είδε ντε και καλά να πάει στην Ιταλία για τουρισμό. Ανέβηκε σ' ένα πλοίο του οποίου ο καπετάνιος ήταν Αιγύπτιος και λεγόταν Θαμούς. Ενώ το πλοίο έπλεε κοντά στους Παξούς, λοιπόν, ο Θαμούς έπαθε μια παράκρουση και άρχισε να ακούει φωνές που του έλεγαν: "Άμα με το καλό φτάσεις στην Αλβανία, παληκάρι μου Θαμούς, και συγκεκριμένα στο Παλώδες (στο Βουθρωτό-αλβανιστί Butrint δηλαδή), να πεις στους Παλωδιώτες, παληκάρι μου θαμούς, ότι ο μέγας Παν τέθνηκεν, ήτοι ότι πέθανε".
Και έτσι έγινε: με το που πλησίασαν στο Παλώδες, ο Θαμούς άρχισε να φωνάζει ότι ο μέγας Παν πέθανε, "Παν ο μέγας τέθνηκεν".

Αυτή τη φράση την πήρανε μετά κάτι χριστιανογκαγκά όπως ο Ευσέβιος και την κάνανε σημαία, μεταφράζοντάς τη σε στυλ "Η αρχαία θρησκεία πέθανε". Τους βόλευε τους ανθρώπους, χώρια που επικράτησαν και επέβαλαν τη δική τους εκδοχή για το όλο θέμα.

Βέβαια υπάρχει και η εκδοχή που προτείνει ο -κάθε άλλο παρά αμελητέος- Robert Graves, ο οποίος στο βιβλίο του "The Greek Myths", προτείνει μια πιο αισιόδοξη εκδοχή του όλου πράγματος:
Σου λέει "κάτσε, το όνομα του καπετάνιου, ήτοι αυτό το "Θαμούζ", συμβαίνει να είναι η ανατολίτικη εκδοχή του ονόματος "Άδωνις". (Διότι πέρα από τον Άδωνι Γεωργιάδη, υπήρχε και αρχαίος Άδωνις, που ήταν γιός της Αφροδίτης, και που συνήθιζε να πεθαίνει και να ανασταίνεται κάθε άνοιξη, δίνοντας στους χριστιανούς την αρχική ιδέα για το χριστιανικό Πάσχα). Κάνει λοιπόν ο Robert Graves την υπόθεση ότι ο καπετάν-Θαμούς ήταν λίγο βαρήκοος -ή βραδύνους- και ότι οι φωνές που άκουσε έλεγαν άλλο από αυτό που κατάλαβε:
Ο καπετάν-Θαμούζ άκουσε τις φωνές να λένε "Θαμούς! ο μέγας Παν τέθνηκε!", ενώ στην πραγματικότητα οι φωνές έλεγαν: "ο Θαμούς ο παν-μέγας τέθνηκε!", σα να λέμε "ο μεγάλος Άδωνις πέθανε"...
Ποιός ξέρει, άλλωστε, εκείνη την εποχή μπορεί να πλησίαζε το Πάσχα του Αδώνιδος, και οι καμπάνες μπορεί να χτυπούσαν θλιμμένα, και όλοι να έψελναν κάτι αντίστοιχο με το "Αι γενεαί πάσαι".

Και κάπως έτσι, λόγω της βαρηκοϊας του καπεταν-Θαμους, ενδέχεται να την πάτησε τόσο ο καπετάνιος, όσο και ο Επιθέρσης ή όποιος άλλος μετέφερε την πληροφορία στον παπα-Πλούταρχο. Κι ας λέει ο Λιαντίνης τα δικά του. Διότι καλός-καλός ο Λιαντίνης, αλλά ήταν να μην ακούσει για θάνατο: Μόλις άκουγε για θάνατο, διεγειρόταν αμέσως...

Τέλος πάντων, μην τα πολυλογώ, θεωρώ αρκετά πιθανή την εξήγηση του Robert Graves, διότι δεν εξηγείται αλλιώς το φαινόμενο: Από τη μια ο μέγας Παν πέθανε, αλλά από την άλλη παραμένει ολοζώντανος ως τις μέρες μας!

Ας πούμε, ο φίλος μας (διότι μόνο ως φίλος μας μπορεί να θεωρηθεί) William Seward Burroughs ο δεύτερος, στη φοβερή και τρομερή "Αποκάλυψη" του, (και ως γνωστόν μια Αποκάλυψη γράφεται για να αποκαλύψει κάτι), ισχυρίζεται φόρα-παρτίδα πως, εντάξει, κάτι παλιο-ναυτικοί άκουσαν ότι ο Μέγας Παν, ο θεός του πανικού δηλαδή, πέθανε, όμως:

"But Pan lives on the realm of imagination. In writing, painting, and music. Look at van Gogh's Sunflowers, writhing with pretentious life. Listen to the Pipes of Pan in Jajouka. Now Pan is neutralized, framed in museums, entombed in books, and relegated to folklore. But art is spilling out of its frames into subway graffiti. Will it stop there?
Consider an apocalyptic statement: nothing is true, everything is permitted. Hasan I Sabah, the old man in the mountain. Not to be interpreted as an invitation to all manner of unrestrained and destructive behaviour, that would a minor episode, which would run its course. Everything is permitted because nothing is true. It's all make-believe... illusion... dream... art... When art leaves the frame and the written word leaves the page, not merely the physical frame and page, but the frames and pages that assign the categories..."

Δε γίνεται να έχει κάποιος άποψη περί του εάν ο Μέγας Παν "τέθνηκεν" ή όχι, χωρίς να μελετήσει αυτό το εξαίσιο κείμενο του Μπάροουζ. Αυτό το τρομακτικά εξαίσιο κείμενο!
Ένας άλλος από τους φίλους μας, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, στο φοβερό και τρομερό έργο του "Αργώ ή Πλούς αεροστάτου", βάζει τον "Πέντρο Ραμίρεθ" να κραυγάζει ηδονικά τη φράση που ο Κωστής Παλαμάς πρώτος είχε πρωτο-διατυπώσει σ' ένα θαυμάσιό του ποίημα:
Η γη μας, γη των άφθαρτων
αερικών και ειδώλων,
πασίχαρος και υπέρτερος
θεός μας είν' ο Απόλλων.
Στα εντάφια λευκά σάβανα
γυρτός ο Εσταυρωμένος
είν' ολόμορφος Αδωνις
ροδοπεριχυμένος.
Η αρχαία ψυχή ζει μέσα μας
αθέλητα κρυμμένη·
ο Μέγας Παν δεν πέθανε,
όχι· ο Παν δεν πεθαίνει!

Ο Εμπειρίκος λοιπόν, που τελείωσε τη συγγραφή του έργου "Αργώ ή Πλούς αεροστάτου" λίγους μήνες μετά τον θάνατο του Παλαμά, (και κατά σύμπτωση, μόλις ολοκλήρωσε το έργο κινδύνεψε να εκτελεστεί από τα δολοφονικά σταλινικά καθάρματα της ΟΠΛΑ), βάζει τον Πέντρο Ραμίρεθ να φωνάζει ερωτικά, ως άλλος Παλαμάς:
"Ο Μέγας Παν δεν πέθανε! Ο Μέγας Παν δεν πεθαίνει!"

Και εδώ, ως κερασάκι, μια αποκάλυψη από αυτές που μόνο εγώ κάνω:
Υπάρχει ένα μυστηριώδες νήμα που αναγκάζει τον Γουίλιαμ Μπάροουζ να συνδέσει τον Πάνα με τον Χασάν Ι Σαμπάχ, τον ιδρυτή του φοβερού και τρομερού οχυρού του Αλαμούτ, τον ιδρυτή του φοβερού και τρομερού τάγματος των Ασασίνων, οι οποίοι υπό μία έννοια ήταν οι πρώτοι συνειδητοί τερροριστές.

Τίθεται λοιπόν το ζήτημα, μήπως τυχόν οι φιλόλογοι, πέρα από τους δεκάδες αναγραμματισμούς που έχουν ανακαλύψει στο έργο του Εμπειρίκου, μήπως λέω, θα πρέπει να στραφούν και στο όνομα του Πέντρο Ραμίρεθ, αναγραμματίζοντάς το όπως εγώ το αναγραμμάτισα:
Ως ΤΕΡΡΟΡ + ΠΕΝΘΙΜΑ
ή κάπως έτσι, τελοσπάντων: Ως ένα όνομα που εμπεριέχει μια ασασίνικου τύπου μορφή πανικού -όπου, ως γνωστόν, ο πανικός, ως λέξη, είναι κάτι που σκορπάει τον τρόμο, και, ως λέξη, πηγάζει απευθείας από το όνομα του θεού Πανός.

Ο οποίος, εν τοιαύτη περιπτώσει, δείχνει ολοζώντανος μέχρι τις μέρες μας, και καθόλου δεν τον βλέπω να "τέθνηκεν"...