ΓΗ ΜΕΛΑΙΝΑ, ΜΗΤΗΡ ΜΕΓΙΣΤΗ ΔΑΙΜΟΝΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ...
[-προμήθειες για τα Προμήθεια -μέρος Α]
νιοστή συνέχεια -το προηγούμενο είναι αυτό εδώ

-Άντε γειά μας, ω Πνεύμα! Τι έλεγες λοιπόν για τα Προμήθεια?
-Ας πάρουμε το ζήτημα από την αρχή:

Τα Προμήθεια ήταν μια γιορτή στην αρχαία Αθήνα. Για τη γιορτή ξέρουμε μάλλον λίγα πράματα: Περιελάμβανε λαμπαδηφορία-λαμπαδηδρομία και τόπος τέλεσής της ήταν η περιοχή προς την Ακαδημία Πλάτωνος και τον Κεραμεικό. Κάπου εκεί υπήρχε βωμός του Προμηθέα, από τη φωτιά του βωμού άναβαν λαμπάδες, δρομείς τις κράταγαν και άρχιζαν να τρέχουν προς την πόλη: όποιος έφτανε πρώτος χωρίς να του σβήσει η λαμπάδα, ήταν ο νικητής.
Κάτι τέτοια μαθαίνουμε από τον περιηγητή Παυσανία, και...
Αυτά ξέρουμε, όλα κι όλα, για τα αρχαία Προμήθεια.

Αλλά, μυαλό έχουμε, γνώσεις έχουμε, Αθηναίοι είμαστε, επομένως μπορούμε να κάνουμε κάποιες λογικές επαγωγές που ίσως να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη γιορτή καλύτερα.

Προφανώς, το θέμα της γιορτής ήταν η απόδοση τιμών στον Προμηθέα, αλλά -βασισμένοι στον τόπο διεξαγωγής της γιορτής που ήταν η γειτονιά του Κεραμεικού- μπορούμε να κάνουμε την υπόθεση ότι επρόκειτο για μια γιορτή των κεραμοπλαστών και των συναφών επαγγελμάτων, εφόσον από τον Λουκιανό έχουμε την πληροφορία ότι

"... οι Αθηναίοι τους χυτρέας και ιπνοποιούς και πάντας όσοι πηλουργοί, Προμηθέας απεκάλουν επισκώπτοντες ες τον πηλόν ή και την εν πυρί οίμαι των σκευών όπτησιν..."
Που πάει να πει -στο περίπου: "Οι Αθηναίοι, αυτούς που φτιάχνουν πήλινες χύτρες, αυτούς που δουλεύουν τον πηλό σε καμίνια, και γενικά όσους δουλεύουν τον πηλό, τους αποκαλούσαν "Προμηθείς", αστειευόμενοι, πιστεύω, σχετικά με τον πηλό και το ψήσιμο των πήλινων σκευών στη φωτιά".

Εφόσον λοιπόν οι πάσης φύσεως "πηλουργοί" αποκαλούνταν Προμηθείς, ήταν εξαιρετικά λογικό τα Προμήθεια να τελούνται κοντά στον Κεραμεικό, την ιστορική συνοικία των πηλουργών.

(Γενικά, όσο η Αθήνα ήταν μια φυσική πόλη, οι συνοικίες της είχαν μια υπεραιωνόβια επαγγελματική συνέχεια:
Γύρω στο Μοναστηράκι ήταν οι ομότεχνοι του Ηφαίστου, χαλκουργοί, σιδηρουργοί, αργυροχρυσοχόοι και τέτοιοι (πολλοί εξ αυτών εκεί είναι ακόμα),
πιο κάτω, στον Κεραμεικό ήταν οι κεραμείς (σαν σε όνειρο τους θυμάμαι να υπάρχουν ακόμα την εποχή που ήμουν πιτσιρικάς... αν και κάμποσοι "ιπνοποιοί", δηλαδή βιοτέχνες που χρησιμοποιούσαν καμίνια, είχαν ήδη πάει πιο κάτω, στη συνοικία "Καμίνια"),
λίγο πιο δίπλα ήταν οι θρυλικοί Βουτάδες (που μπορεί να υποτίθεται πως δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τους ιερείς-Ετεοβουτάδες -λέξη που σημαίνει "οι αληθινοί Βουτάδες", δηλαδή οι αληθινοί ποιμένες βοδιών-, είχαν ωστόσο πάντοτε σχέση με την ιερή στιγμή που κάποιος σφάζει ένα βόδι ή έναν ταύρο, γι' αυτό δίπλα στον αρχαίο δήμο Βουτάδων υπήρχαν ανέκαθεν τα Σφαγεία και η συνοικία του Ταύρου, της οποίας η ποδοσφαιρική ομάδα είναι ο Φωστήρ. Γιατί Φωστήρας? Διότι είπαμε, όλα αυτά βρίσκονται δίπλα στην Ακαδημία Πλάτωνος και τον Κεραμεικό, όπου λάμβαναν χώρα οι λαμπαδηδρομίες και λαμπαδηφορίες των Προμηθείων και των Ηφαιστείων και περνούσαν και οι λαμπαδηφόροι των Παναθηναίων.

-Ωραίο πράγμα η ιστορική συνέχεια, ω πνεύμα!
-Τώρα βέβαια όλοι αυτοί οι επαγγελματίες δεν είχαν μαζευτεί εκεί για πλάκα: Τα νερά του Ηριδανού ήθελαν να εκμεταλλευτούν, γι' αυτό έστησαν τα μαγαζιά τους παράλληλα προς αυτόν. Διότι μπορεί ο Ηριδανός να ήταν ιερός ποταμός, αλλά τα νερά του, τουλάχιστον τα νερά που είχαν φτάσει στον Κεραμεικό, χλωμό βλέπω να τα έπιναν -παραδοσιακά οι Αθηναίοι δεν τα θεωρούσαν και πολύ πόσιμα (ούτε στα ζώα τους δεν έδιναν νερό από τον Ηριδανό). Ήταν λοιπόν κατάλληλα για να τα χρησιμοποιήσουν οι βιοτέχνες.

Φυσικά δίπλα στα σφαγεία επόμενο είναι να υπάρχουν και οι βυρσοδέψες με τα ταμπάκικα, που μόλις πριν από λίγα χρόνια διώχτηκαν από εκεί γύρω, επειδή μόλυναν την περιοχή με τα απόβλητα της δουλειάς τους (απόβλητα που προφανώς θα υπήρχαν και στην αρχαιότητα).
Αν συνυπολογίσουμε ότι όλα αυτά βρίσκονταν (γύρω από τον ή) μέσα στον Ελαιώνα, ο οποίος απαιτούσε την ύπαρξη ελαιοτριβείων, σαπωνοποιείων κλπ. με όλα τα συμπαρομαρτούντα απόβλητα, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι όσο κι αν η μαντάμ-Σουσού ήθελε να αποκαλεί την περιοχή "Μπίθουλα", η περιοχή ήταν από την αρχαιότητα σκέτος "Βούθουλας" -και εν πολλοίς Βούθουλας παραμένει.
-Βούθουλας... Βουτάδες... Αρχίζω να κάνω συνειρμούς, ω πνεύμα!
-Μη με διακόπτεις ρε Συντ, τώρα που πάω να τελειώσω...

Τέλος, να σημειώσουμε ότι μας είναι μάλλον άγνωστος ο τόπος όπου βρισκόντουσαν μαζεμένα τα αρχαία υφαντήρια. Μπορεί και να μην ήταν κάπου μαζεμένα, αλλά κάθε γυναίκα να ύφαινε μόνη της. Δεν ξέρω. Θα ήταν όμως οικονομοτεχνικά βάσιμο να υποθέσουμε ότι οι γυναίκες και οι κόρες των κεραμέων, των βυρσοδεψών, των ελαιοτριβών, των χαλκουργών, των αργυροχρυσοχόων κλπ, όλο και κάποια συμμετοχή θα είχαν στην παραγωγική διαδικασία. Δεν θα ήμασταν αυθαίρετοι αν υποθέταμε ότι εκείνη την εποχή, η συμμετοχή μιας γυναίκας στην παραγωγή, πέρναγε μέσα από τη συμμετοχή της σε εργασίες τύπου πλέξιμο-ύφανση και τα συναφή, που ως επιχειρήσεις πιθανότατα έπαιρναν τη μορφή της οικοτεχνίας.
Και εφόσον συνηθίζεται οι επαγγελματοβιοτέχνες να κατοικούν κοντά στις επιχειρήσεις τους, θα ήταν λογικό οι γυναικείες οικοτεχνίες των συζύγων τους, να βρίσκονται κι αυτές κάπου εκεί κοντά.

Ουσιαστικά εκεί, λοιπόν, στον ευρύτερο Μπίθουλα ή Βούθουλα, στο "βιοτεχνικό πάρκο" της αρχαίας Αθήνας, είναι που ετελούντο τα Προμήθεια στην αρχαιότητα. Πράγμα που τα καθιστά λαϊκή γιορτή, γιορτή των ανθρώπων του μόχθου.
(Και μη μασάς επειδή ο Παυσανίας λέει πως ετελούντο στην Ακαδημία -μη νομίσεις ότι επρόκειτο για γιορτή των Ακαδημαϊκών. Ή, εν πάση περιπτώσει, άλλο πράγμα το να είσαι ακαδημαϊκός στις μέρες μας, και εντελώς άλλο πράγμα το να είσαι ακαδημαϊκός εκείνη την εποχή. Άσε που η σημερινή Ακαδημία Αθηνών είναι στο κυριλέ κέντρο της πόλης, σε αντίθεση με τότε, όπου η πλατωνική Ακαδημία βρισκόταν όσο πιο απόκεντρα μπορούσε να είναι).

[συνεχίζεται -προμήθειες για τα Προμήθεια -μέρος Β]