Σάββατο, Μαΐου 12, 2012

ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ -2

Όταν ένας αναγνώστης διαβάσει την Οδύσσεια -και ιδίως αν ο αναγνώστης είναι διεστραμένος και τα ψειρίζει όλα όπως ο υποφαινόμενος- ενδεχομένως θα του δημιουργηθεί το ερώτημα:
"Για ποιό λόγο, απ' όλους τους ήρωες που πολέμησαν στην Τροία, ο ποιητής επέλεξε τον Οδυσσέα ως πρωταγωνιστή του έπους?"
Ασεβές το ερώτημα, αλλά ρεαλιστικό:
Τι το ιδιαίτερο είχε ο Οδυσσέας και επελέγη αυτός για να είναι πρωταγωνιστής, και όχι ο Μενέλαος, ο βασιλιάς της Σπάρτης και σύζυγος της Ελένης ή ο Αγαμέμνων, ας πούμε, που είχε και πιο τραγικό τέλος?
Γιατί να γραφτεί η Οδύσσεια και όχι η Μενελειάδα ή η Αγαμεμνωνιάδα?

Στο κάτω-κάτω, εξ όσων γνωρίζουμε, η Ιθάκη (άσχετα ποιό ακριβώς σημερινό νησί εννοούσε ο ποιητής ως Ιθάκη) ελάχιστο έως ανύπαρκτο ρόλο έπαιξε στην Ελληνική ιστορία.
Εντάξει, η Ιθάκη είχε έναν πολυμήχανο και πολύτροπο βασιλιά, τον Οδυσσέα, αλλά πέραν τούτου ουδέν. Αντίθετα, το Άργος ή η Σπάρτη, ας πούμε, έπαιξαν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην Ελληνική ιστορία και θα περίμενε κανείς αυτές οι πόλεις να υμνηθούν πολύ περισσότερο σε ένα έπος και ότι  οι δικοί τους βασιλιάδες είχαν περισσότερα προσόντα προκειμένου να γίνουν πρωταγωνιστές.

Όχι όμως, ο Όμηρος επέλεξε τον Οδυσσέα από την ασήμαντη Ιθάκη.
Μπας και υπάρχει λόγος?

Πρόσεξε με ποιόν τρόπο το θέτει το ζήτημα ο Όμηρος:

Το έπος, η Οδύσσεια, έχει ως υπόθεση το γυρισμό του Οδυσσέα στην πατρίδα του, όπου, όταν επιστρέφει, σκοτώνει τους μνηστήρες και γίνεται ξανά κυρίαρχος στην πατρίδα του. Όμως...

Σε όλη τη διάρκεια του έπους πλανάται πάνω από το έπος, ως διαρκής υπενθύμιση, το ότι ο Οδυσσέας δεν επρόκειτο να μείνει για πολύ στην Ιθάκη:

Στη ραψωδία λ, ο μάντης Τειρεσίας προλέγει στον Οδυσσέα τι πρέπει να κάνει μόλις εξοντώσει τους μνηστήρες:


κι αφού μες στα παλάτια σου χαλάσης τους μνηστήρες,
με απάτη ή κι ολοφάνερα με κοφτερό λεπίδι,
θα σύρης τότε παίρνοντας το δυνατό κουπί σου,
να πάς στη χώρα των αντρών που θάλασσα δεν ξέρουν,
και που φαΐ δεν συνηθούν να τρώνε αλατισμένο,
και μήτε κοκκινόπλωρα καράβια αυτοί γνωρίζουν,
μήτε τα δυνατά κουπιά, που 'ναι φτερά των πλοίων.
Νά, και σημάδι ξάστερο, που δε θα σου ξεφύγη·
σαν ανταμώσης άλλονε στο δρόμο ταξιδιώτη,
και λέει δικράνι πως βαστάς στον ώριο σου τον ώμο,
τότες το δυνατό κουπί μπήξε στη γης, και κάμε
καλόδεχτες θυσίες εκεί στο ρήγα Ποσειδώνα,
κριάρι, ταύρο σφάζοντας, κι αγριόχοιρο βαρβάτο·
και γύρνα στην πατρίδα σου εκατοβοδιές να κάμης
ιερές για τους αθάνατους που ορίζουνε τα ουράνια,
με τη σειρά του καθενού· κι ο θάνατος θα σου 'ρθη
όξω από θάλασσα, αλαφρός, και θα σε γλυκοπάρη
μες στα καλά γεράματα, που ολόγυρα οι λαοί σου
θα χαίρουνται καλοτυχιά.


Και στη ραψωδία ψ, ο ίδιος ο Οδυσσέας επαναλαβάνει στη γυναίκα του, την Πηνελόπη, την ίδια προοπτική της ζωής του:


«Καημένη, αυτά τι τα ζητάς, τι θέλεις να τα μάθεις;
Μόν’ έλα, δίχως τίποτε να κρύψω να τ’ ακούσεις.
Όμως γι’ αυτό δε θα χαρείς, καθώς κι εγώ δε χαίρω
που μου ‘πε ο μάντης σε πολλές θνητών να τρέξω χώρες
κρατώντας καλοσήκωτο κουπί στα δυο μου χέρια,
όσο να φτάσω σε λαούς που θάλασσα δεν ξέρουν
και τρώνε ανάλατο φαγί και μήτε από καράβια
γνωρίζουν κοκκινόπλωρα, μήτε είδανε ποτέ τους
τα καλοτράβηχτα κουπιά που ᾽ναι φτερά των πλοίων.
Κι άκου, καθώς μου το ᾽λεγε τ’ αλάθευτο σημάδι.
Όταν στο δρόμο που τραβώ ξένος με βρει διαβάτης
και λιχνιστήρι αυτό μου πει στον ώμο που σηκώνω,
πρόσταξε τότε το κουπί στο χώμα να το μπήξω
κι όμορφα να προσφέρω εκεί σφαχτά στον Ποσειδώνα,
αρνί, δαμάλι και καπρί των χοίρων αναβάτη,
να φτάσω στην πατρίδα μου κι αρχοντικές θυσίες
πολλές να κάμω στους θεούς, που κατοικούν στα ουράνια,
με τη σειρά του καθενός. Κι ο θάνατος πια τότε
γλυκός μακριά απ’ τα πέλαγα θα ᾽ρθει να μ’ ανταμώσει
στ’ αρχοντικά μου γηρατειά. Και γύρω μου ο λαός μου
πάντα θα ζει καλότυχος. Έτσι είπε πως θα γίνουν».


Το μέλλον του ήρωα είναι προφανές: θα πρέπει να τσακώσει στον ώμο ένα κουπί κι όταν φτάσει εκεί που είναι προορισμένος να φτάσει, θα πρέπει να μπήξει το κουπί στο χώμα -προφανώς στήνοντας κάτι σαν ένα είδος βωμού ένα πράμα- και να προσφέρει θυσίες στον Ποσειδώνα. Κι επειδή στον τόπο εκείνο οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι κουπί, προφανώς δεν γνωρίζουν τη ναυσιπλοϊα και ίσως ούτε τη θάλασσα, επομένως ούτε τον Ποσειδώνα ως θεό της θάλασσας -επομένως, ουσιαστικά ο Οδυσσέας θα τους συστήσει τον Ποσειδώνα ως θεό της θάλασσας.
Δανειζόμενοι τη χριστιανική ορολογία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το μέλλον του Οδυσσέα ήταν να γίνει κάτι σαν ιεραπόστολος (καλά, ίσως τα παραλέω).

Μια διεστραμμένη μορφή ανάγνωσης της Οδύσσειας, λοιπόν, θα έλεγε το εξής:
Το έπος γράφτηκε προκειμένου να μας πληροφορήσει πως ήταν ο Οδυσσέας εκείνος που θεμελίωσε σε έναν συγκεκριμένο τόπο βωμό προς τιμήν του Ποσειδώνα. Άρα, σύμφωνα με αυτή τη διεστραμμένη ανάγνωση του έπους, στο κέντρο του έπους δε βρίσκεται ούτε ο Οδυσσέας ούτε η Ιθάκη αλλά ο Ποσειδών και ο βωμός του.

Βέβαια, σε μια τέτοια περίπτωση τίθεται το ερώτημα:
Μα καλά, ήταν άραγε τόόόσο σημαντικός αυτός ο βωμός του Ποσειδώνα ώστε θα έπρεπε να γραφτεί κοτζάμ έπος γι' αυτόν? Κι αν ήταν τόόόσο σημαντικός, ποιός ήταν? Υπήρχε άραγε κάποιος βωμός του Ποσειδώνα που να είχε/έχει πανελλήνιο ενδιαφέρον?

Δε μπορώ να πω με σιγουριά.
Κι αυτό διότι εμείς σήμερα γνωρίζουμε μόνο ένα μέρος των αρχαίων πιστευομένων. Γνωρίζουμε πως ο τόπος τάδε ανήκε στο θεό δείνα, πως στον τόπο χι λατρευόταν ο θεός ψι κλπ κλπ. Όμως έχουμε χάσει τη μπάλα σε σχέση με την ιστορία και τις αλλαγές του όλου πράγματος. Διότι, πέραν όσων πιστεύουμε εμείς σήμερα, οι αρχαίοι Έλληνες ήταν σε θέση να ξέρουν ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε όπως τα γνωρίζουμε εμείς.

Θα αντιγράψω ένα απόσπασμα από παλιότερη δημοσίευσή μου εδώ:
Οι αρχαίοι ήταν σε θέση να θυμούνται ότι κάποτε η Καλαυρία ανήκε στον Απόλλωνα. Στον Απόλλωνα επίσης ανήκε και το Ταίναρο, κάποτε. Επίσης, οι αρχαίοι ήταν σε θέση να θυμούνται ότι κάποτε, παλιά, οι Δελφοί ανήκαν στον Ποσειδώνα, όπως στον Ποσειδώνα ανήκε και η Δήλος. Ώσπου, για λόγους που σήμερα μπορούμε μόνο να τους υποψιαστούμε, οι δύο θεοί αποφάσισαν να κάνουν τράμπα: Ο Ποσειδώνας έδωσε στον Απόλλωνα τη Δήλο με αντάλλαγμα την Καλαυρία, του έδωσε επίσης τους Δελφούς με αντάλλαγμα το Ταίναρο. Από τους αρχαίους, αυτό θεωρήθηκε ως μια δίκαιη ανταλλαγή, ως υπόδειγμα δίκαιης ανταλλαγής.Είχαν κι ένα γνωστό ποιηματάκι οι αρχαίοι, σε ανάμνηση αυτής της υποδειγματικά δίκαιης θεϊκής ανταλλαγής: "Ίσον τοι Δήλον τε Καλαύρειάν τε νέμεσθαι,Πυθώ τ' ηγαθέην και Ταίναρον ηνεμόεντα". 
Βέβαια, υπάρχει και η άποψη που εκφράζεται στο poros.com.gr, σύμφωνα με την οποία:
Η Καλαυρία αρχικά ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα ο οποίος την παραχώρησε στο θεό Ποσειδώνα, ως αντάλλαγμα για τους Δελφούς.
Οπότε, ακόμα κι αν εξετάσουμε όλους τους βωμούς, τεμένη και ναούς του Ποσειδώνα -όσους γνωρίζουμε, τουλάχιστον- δύσκολα θα βρούμε άκρη σχετικά με το που πήγε ο Οδυσσέας.

Βέβαια, κάποιοι αρχαίοι είχαν μια κάποια άποψη σχετικά με το που πήγε ο Οδυσσέας -σε γενικές γραμμές, περιγράφεται σε αυτό εδώ το κείμενο. Οι πληροφορίες του κειμένου είναι από ένα αρχαίο έπος, την "Τηλεγονία" -σχετικά με τον Τηλέγονο, κλικ εδώ.

Τώρα βέβαια, το αν αξίζει να κάτσει κανείς να ασχοληθεί μ' αυτές τις ιστορίες, είναι αμφίβολο. Στο κάτω-κάτω, σιγά τώρα, ποιός ήταν ο Οδυσσέας? Ήταν ένας τυπάκος που τους είχε ταράξει όλους στο ψέμμα: Σε καθέναν που τον ρώταγε "ποιός είσαι, ξένε?" ο Οδυσσέας έδινε και μια διαφορετική -σχεδόν πάντα ψεύτικη- απάντηση... μέχρι και ότι είναι ναυτικός από την Κρήτη είχε πει σε κάποιους.

Οπότε δε βγαίνει άκρη (ίσως).

Το σημαντικό όμως, είναι ότι (ναι, αναγνώστη μου), επιτέλους βρέθηκε το κουπί που ο Οδυσσέας έμπηξε στη γη!!!!!
Μπέσα σου μιλάω!!!
Το λέω κι ανατριχιάζω! 


Ο τόπος όπου βρέθηκε το κουπί του Οδυσσέα, είναι η χιλιοτραγουδισμένη και χιλιοπαινεμένη Φραγκόσκαλα Ποταμούλας -όπου και το Οδύσσειο θέατρο!!!
Να, αν δε με πιστεύεις, κάνε κλικ εδώ!

Τέλος, να υπενθυμίσω στους αγνοούντες, πως η παράδοση με του Οδυσσέα να τσακώνει στον ώμο ένα κουπί κλπ κλπ μέχρι που φτάνει σε κάποιους που δεν έχουν ξαναδεί κουπί κλπ κλπ, η παράδοση αυτή λέω, έχει υποστεί βαριά εγκεφαλική κάκωση από τη μέρα που την υπέκλεψαν κάτι ορθόδοξοί μας πρόγονοι και την απέδωσαν στον προφήτη Ηλία (μεγάλη η χάρη του) -για περισσότερα κλικ εδώ.



Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Mi-la-re,
mi-la-re-si