ΒΑΚΧΥΛΙΔΗΣ

Τίκτει δε θνατοίσιν ειρήνα μεγάλα
πλούτον και μελιγλώσσων αοιδάν άνθεα
δαιδαλέων τ' επί βωμών
θεοίσιν αίθεσθαι βοών
ξανθάι φλογί μήρα τανυτρίχων τε μήλων
γυμνασίων τε νέοις αυλών τε κώμων μέλειν
εν δε σιδεροδέτοις πόρπαξιν αιθάν
αραχνάν ιστοί πέλονται
έγχεά τε λογχωτά ξίφεά τ' αμφάκεα δάμνανται ευρώς
χαλκεάν δ' ουκ έστι σαλπίγγων κτύπος
ουδέ συλάται μελίφρων ύπνος από βλεφάρων
αώιος ός θάλπει κέαρ
συμποσίων δ' ερατών βρίθοντ' αγυιαί,
παιδικοί θ' ύμνοι φλέγονται

Εδώ και αιώνες το έχει ξεκαθαρίσει ο Ηράκλειτος το ζήτημα, καλέ μου αναγνώστη, κι έχει φτάσει ως εμάς συνοπτικά: “Πόλεμος πατήρ πάντων”. Ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων.

Όμως, ψαγμένε μου αναγνώστη, βλέπω στα μάτια σου το ερώτημα: Αν ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων, τότε ποιά είναι η μαμά?
Χα!
Αν ο πόλεμος είναι πατήρ πάντων, καλέ μου αναγνώστη, τότε καλό θα ήταν να αρχίσεις να μπαίνεις στο τριπ ότι ο πόλεμος είναι γυναικάς! Πολυγαμικός τύπος.
Διότι, εντάξει, αυτός είναι “πατήρ πάντων”, αλλά ποιά “μήτηρ” θα προλάβαινε να φέρει στον κόσμο όλα αυτά τα “πάντα”?
Είναι προφανές ότι χρειάζονται δύο για να γίνει η δουλειά, δεν αρκεί μόνο ο πατήρ.
Ειπαμε, δεν είπαμε? “Ο άνδρας γεννά και η γυναίκα τίκτει”.
Είναι όμως εξίσου προφανές ότι χρειάζονται περισσότερες από μία μαμάδες: Ποια μαμά θα προλάβαινε μόνη της να φέρει στον κόσμο τοσα παιδιά?

Ήδη οι ποιητές και οι φιλόσοφοι έχουν φροντίσει να ξέρουμε αρκετές μαμάδες: Η παμμήτειρα φύση και η μητέρα γη είναι δύο ενδεικτικά παραδείγματα. “Η μαμά μας η καλή”, είναι ένα τρίτο παράδειγμα. Στη φράση του Μαρξ “η βία είναι η μαμμή της ιστορίας”, σαφώς η ιστορία εννοείται επίσης ως μαμά.
Και ναι, είναι σύζυγοι του μπαμπά-πολέμου όλες τους. Ξέρεις τι πόλεμος γίνεται για να γεννήσει τα δημιουργήματά της η φύση? Ξέρεις τι πόλεμος γίνεται για να φυτρώσει μια κολοκυθιά από τη γη? Ξέρεις τι πόλεμος έχει γίνει για να γεννηθείς εσύ καλέ μου αναγνώστη? Ενώ, βέβαια, ξέρεις τι πόλεμοι έχουν γίνει για να γεννήσει η ιστορία την παλιοκατάσταση που ζούμε σήμερα -και τι πόλεμος απαιτείται για να πάψουμε να ζούμε σ' αυτή την παλιοκατάσταση...

Όμως την πιο παράξενη σύζυγο του πολέμου την περιγράφει ο Βακχυλίδης:

Η μεγάλη ειρήνη γεννά για τους θνητούς
πλούτο και άνθη γλυκόφωνων τραγουδιών
και κάνει να καίγονται για χάρη των θεών
πάνω στους πολυποίκιλτους βωμούς
στην ξανθή φλόγα μπούτια βοδιών και μακρόμαλλων προβάτων
και να νιάζονται οι νέοι για αθλητικές ασκήσεις
για μουσική και για γλέντια.
Πάνω στις σιδεροδεμένες λαβές των ασπίδων
υφαίνονται ιστοί μαύρων αραχνών.
Τα αιχμηρά δόρατα και τα αμφίστομα ξίφη
τα καταστρέφει η σκουριά.
Δεν ακούγεται ήχος χάλκινων σαλπίγγων.
Ούτε διακόπτεται απ' τα μάτια ο ύπνος ο γλυκός
της αυγής, που ζωογονεί την καρδιά.
Από ευφρόσυνα συμπόσια γεμίζουν οι δρόμοι
και αντηχούν νεανικά τραγούδια.

Ναι, αναγνώστη μου: Όλα αυτά τα “τίκτει θνατοίσιν ειρήνα μεγάλα”, ήτοι “τα γεννά για τους θνητούς η μεγάλη ειρήνη”. Έτσι λέει ο Βακχυλίδης. (Είπαμε, δεν είπαμε? “Ο άντρας γεννά και η γυναίκα τίκτει”, αλλά έτσι όπως έχει γίνει κουλουβάχατο η γλώσσα μας, επί των ημερών μας γεννά και η γυναίκα).

Ο πόλεμος γεννά και η ειρήνη τίκτει λοιπόν. Τις χαρές της ζωής.
Η διαλεκτική των αντιθέτων, καλέ μου αναγνώστη.
«Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστι πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε τους δε ελευθέρους». Έτσι το θέτει ο Ηράκλειτος, καλέ μου.
Το ίδιο λέει κι ο Βακχυλίδης, ουσιαστικά, παίρνοντας πάσσα από τον Ηράκλειτο:
Για να απολαμβάνεις τα αγαθά της ειρήνης, πρέπει να είσαι ελεύθερος, αλλιώς τρίχες απόλαυση θα έχεις. Και για να είσαι ελεύθερος, θα πρέπει να έχεις πολεμήσει γι' αυτό. Για να σκουριάζουν τα αιχμηρά δόρατα δόρατα και τα αμφίστομα ξίφη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν και να έχουν χρησιμοποιηθεί. Αλλιώς δε γίνεται. Αυτοί είναι οι όροι του παιχνιδιού.

Μη μου τον κατηγορείς λοιπόν το Βακχυλίδη, καλέ μου αναγνώστη, και μη νομίζεις ότι ήταν ποιητής λαπάς που δεν κατείχε τα του πολέμου. Τα κατείχε, και μάλιστα τόσο πολύ ώστε είχε περάσει στο επόμενο στάδιο των πραγμάτων -στα πράγματα της ειρήνης.

(Η νεοελληνική απόδοση του ποιήματος του Βακχυλίδη, είναι του Ιω. Μπάρμπα, από το βιβλίο “Λυρική ποίηση” των εκδόσεων Ζήτρος).